مدیریت زنجیره تأمین (Supply Chain Management)، در راستای تقویت شرکت‌ها جهت به دست آوردن مواد لازم برای ایجاد یک محصول یا خدمات و تحویل آن به مشتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مجال نحوه‌ی استفاده بهینه از استراتژی مدیریت زنجیره تامین را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
مدیریت زنجیره تأمین چیست؟
مدیریت زنجیره تأمین (SCM) فرآیند و فعالیت تأمین مواد اولیه یا اجزای سازمانی است که شرکت برای ایجاد یک محصول یا خدمات و ارائه آن کالا یا خدمات به مشتریان نیاز دارد. هدف مدیریت زنجیره تأمین بهبود عملکرد زنجیره تأمین است. به بیان دیگر اطلاعات به موقع و دقیق زنجیره تأمین به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا فقط محصول قابل فروش را تولید و ارسال کنند. سیستم‌های زنجیره تأمین موثر به تولیدکنندگان و خرده‌فروشان کمک می‌کند تا فعالیت اضافی را کاهش دهند. این امر هزینه تولید، حمل و نقل، بیمه و ذخیره سازی کالایی را که قابل فروش نیستند، کاهش می‌دهد. شش جز اصلی این مدیریت عبارتند از:
- برنامه ریزی
- یافتن منابع مناسب
- تولید
- توزیع کالا
- پشتیبانی
- ارزیابی نهائی
برنامه‌ریزی: شرکت‌ها باید تمام منابع مورد نیاز در راستای تأمین تقاضای مشتری برای دریافت محصول یا خدمات خود را برنامه‌ریزی و مدیریت کنند. آنها همچنین باید زنجیره تأمین خود را طراحی و سپس تعیین کنند که از کدام معیارها استفاده خواهند کرد تا اطمینان حاصل شود که زنجیره تأمین کارآمد و موثر است.
یافتن منابع مناسب: منظور از این مهم همان تأمین کنندگان هستند که شرکت‌ها برای تهیه کالا و خدمات مورد نیاز برای تولید محصول خود انتخاب می‌کنند. پس از عقد قرارداد، مدیران زنجیره تأمین از فرآیندهای مختلفی برای نظارت و مدیریت روابط میان دو طرف بهره می‌برند. فرآیندهای اصلی این بخش شامل سفارش، دریافت، مدیریت موجودی کالا و تأیید مجوز پرداختهای تأمین کننده می‌باشد.
تولید: مدیران زنجیره تأمین، فعالیتهای لازم برای پذیرش مواد اولیه، تولید محصول، آزمایش کیفیت، بسته‌بندی، حمل و نقل و برنامه تحویل را همواره جزو اصول اصلی در نظر دارند. بیشتر شرکت‌ها کیفیت، میزان تولید و بهره‌وری کارگران را مورد ارزیابی قرار می‌دهند تا اطمینان حاصل کنند که شرکت محصولاتی مطابق با استانداردهای مورد قبول بازار تولید می‌کند.
توزیع کالا: که معمولاً لجستیک نامیده می‌شود، این امر شامل هماهنگی سفارشات مشتری، تعیین زمان تحویل، ارسال بار، صورتحساب مشتری و دریافت پرداختی‌ها می‌باشد. این بخش به وسایل نقلیه برای ارسال محصول به مشتریان متکی است. بسیاری از سازمان‌ها بخش‌های زیادی از فرآیند تحویل را به سازمان‌‌های متخصص واگذار می‌کنند، به خصوص زمانی که محصول به بررسی‌های خاصی نیاز دارد.
پشتیبانی: تأمین کننده به یک شبکه پاسخگو و انعطاف‌پذیر برای بازگرداندن محصولات معیوب، مازاد یا ناخواسته نیاز دارد. اگر محصول معیوب باشد، محصول مورد نظر مشتری نباشد و یا مازاد آنچه سفارش داده شده تحویل داده شده باشد، باید برای بررسی به انبار برگردانده شود.
ارزیابی نهائی: برای کارایی بیشتر، زنجیره تأمین به نظارت بر اطلاعات در سراسر زنجیره و اطمینان از انطباق با همه مقررات نیاز دارد. فرآیندهای این مرحله شامل امور مالی، منابع انسانی، فناوری اطلاعات، امکانات، مدیریت نمونه کارها، طراحی محصول، فروش و تضمین کیفیت می‌باشد.
همچنین بخوانید:
نمونه‌های مدیریت زنجیره تأمین
دو شرکت والمارت (Walmart و P&G) از اواخر دهه ۱۹۸۰ شروع به کار کردند و از جمله نمونه‌های کلاسیک همکاری در زنجیره تأمین به شمار می‌روند. قبل از شروع کار، این دو شرکت برای اتصال زنجیره تأمین خود، با خرده فروشان و تولیدکنندگان اطلاعات کمی را به اشتراک گذاشتند و نتیجه حاصله این بود که اطلاعات مشترک هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. به این ترتیب سایر خرده فروشان تمایل بیشتری برای بررسی این راه‌حل نوین نشان دادند. در اوایل دهه ۱۹۹۰ نیز والمارت سیستم Retail Link خود را رسمیت بخشید و خرده فروشان دیگری را به زنجیره کاری خود اضافه نمود.
چرا مدیریت زنجیره تأمین مهم است؟
در طول بیست سال گذشته، زنجیره‌های تأمین میان تولیدکنندگان و خرده‌فروشان بیشتر ار قبل به هم پیوند خورده است. در بسیاری از صنایع، خرده فروشی موجب افزایش سفارشات به تولیدکنندگان می‌شود. تولیدکنندگانی که دارای زنجیره تأمین دقیق و به موقع هستند، می‌توانند با فروش محصولات، قفسه‌های خرده‌فروشی را به طور مداوم در اختیار داشته باشند. با افزایش همکاری، تأمین اطلاعات به موقع از طرف شرکای زنجیره تأمین به شرکت‌ها این امکان داده شد تا از ابزار تحلیلی پیشرفته برای بهبود بیشتر نتایج استفاده کنند.
سه نمونه از این ابزارها عبارتند از:
- شناسایی مشکلات احتمالی قبل از بروز آنها. وقتی کالائی به صورت مکرر از طرف مشتری مرجوع می‌شود، زنگ خطر بزرگی برای تولید کننده به صدا در می‌آید. موفق‌ترین تولیدکنندگان آنهائی هستند که پیش از ناامید شدن خریدار پیش‌بینی می‌کنند وکالایی جایگزین دیگری برای راضی نگه داشتن خریدار ارائه دهند.
- بهینه‌سازی قیمت به صورت پویا. محصولات فصلی، به ویژه محصولات مُد، ماندگاری محدودی دارند. هر کسی که در پایان فصل فروش نگذارد، مجبور به تخلیه انبار و یا فروش با تخفیف بیشتر خواهد شد. شرکتهای هواپیمایی، هتل‌ها و سایر شرکت‌ها همواره قیمت‌ها را به صورت پویا تنظیم می‌کنند تا تقاضای بیشتری را برآورده کنند. اگرچه این مسئله در مورد پوشاک و سایر محصولات که عرضه آنها بسیار متفاوت است دشوارتر است، اما تکنیک‌های مشابه میتواند حاشیه‌های کار را بهبود بخشند.
- بهبود وضعیت موجودی کالا برای تحویل. با استفاده از ابزارهای تحلیل بر اساس پیش‌بینی فروش، سفارشات و تحویل به موقع مواد اولیه، مشتری را به صورت پویا نگه می‌دارند و کار را با برنامه‌ریزی پیش خواهد برد. تولیدکنندگان می‌توانند هنگام تحویل سفارش، تاریخ تحویل محصول را تأیید کنند و به طور قابل توجهی سفارشات بی نتیجه را کاهش دهند.
زنجیره تأمین گسترده چیست؟
زنجیره تأمین گسترده شامل کلیه شرکت‌هایی است که در تولید یک کالا مشارکت دارند. این بدان معنی است که زنجیره تأمین گسترده شامل تأمین کنندگانِ تأمین کنندگان و همچنین مشتریانِ مشتریان شما می‌باشد. هنگامی که شرکت‌ها با مشکلات زنجیره تأمین روبرو می‌شوند، اقدام اولیه با خبر شدن از وضعیت تأمین کنندگان اصلی است. به زبان دیگر سازمان‌هایی که زنجیره تأمین گسترده را زیر نظر دارند، این امکان را خواهد داشت که هنگام بروز مشکل از طریق تأمین کننده اصلی پیگیر و پاسخگو باشند. به عنوان مثال، اگر یک کلاه بیس بال محبوب از سازنده در دسترس نباشد، واکنش طبیعی مدیر فروشگاه تماس با سازنده است. با این حال، اگر خرده‌فروش زنجیره تأمین گسترده را کنترل کند، مدیر فروشگاه می‌داند که تولید کننده در تولید با قطعه‌ای از کالا دچار مشکل شده است. اگر قطعه به سرعت در اختیار تولید کننده قرار نمی‌گیرند، خرده فروش وقت دارد تا به دنبال تأمین کننده دیگری باشد.
تأثیر جهانی شدن بر زنجیره تأمین چیست؟
۲۵ سال پیش، یکی از مهم‌ترین دلایلی که شرکت‌ها زنجیره تأمین جهانی را ایجاد کردند، بهره‌مندی از صرف هزینه کمتر در سایر کشورها بود. به طور کلی، تنظیم بیش از حد هزینه حمل و نقل ناشی از تولید از راه دور نسبتاً آسان شد. با این حال، مدیریت هزینه‌ها همواره در حال تغییر است، زیرا دستمزد در کشورهای کم هزینه در حال افزایش است. از طرفی روند بهبود یافته و رباتیک دهه‌های اخیر اجازه می‌دهد تا کارخانه‌ها با تعداد بسیار کمتری کارگر کار کنند و البته شرکتهای محلی تقریباً در هر صنعت به رقبای قدرتمند تبدیل می‌شوند.
یکی از مزایای زنجیره تأمین جهانی، توانایی پراکندگی ثبت اختراعات و سایت‌های تولیدی در سراسر جهان بوده است. این امر به شرکت‌ها امکان می‌دهد سود خود را در کشورهایی که مالیات شرکتی کمی دارند اعلام کنند. با این حال، بسیاری از این ترتیبات به چالش کشیده می‌شوند. در سال ۲۰۱۶، کمیسیون اروپا به اپل دستور داد که به ایرلند ۱۳ میلیارد یورو به عنوان مالیات عقب مانده پرداخت کند و حکم داد که قرارداد مالیاتی اپل با ایرلند به معنای کمک‌های غیرقانونی دولتی است. رئیس ضد انحصاری اتحادیه اروپا، مارگرت وستاگر، اخیراً تحقیق درباره اقدامات مالیاتی آمازون در اروپا را نیز آغاز کرده است. گوگل و سایر شرکتهای فناوری نیز توسط اتحادیه اروپا مورد بررسی قرار می‌گیرند.
چگونه قوانین و مقررات زنجیره تأمین جهانی را پیچیده می‌کنند؟
طی چند سال گذشته، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سایر کشورها، الزامات جدید گزارش‌دهی را برای شرکتهای بزرگی که محصولات فیزیکی تولید یا اداره می‌کنند، ایجاد کرده‌اند. این شرایط گزارش‌دهی، حتی اگر شرکت برای مدیریت زنجیره تأمین خود شخص ثالثی را درگیر کند نیز میتواند اعمال شود. رعایت این مقررات نیاز به سیستم‌های بسیار قوی SCM دارد که مدیریت زنجیره تأمین را دشوار می‌کنند.
به قوانین زیر توجه کنید:
- آیین نامه محصولات ایمن مصرف کننده در کالیفرنیا بخشی از قانون شیمی سبز آن ایالت است و شامل محصولاتی است که حاوی “ماده شیمیایی نگران کننده” یا Chemical of Concern هستند. تولیدکنندگان، واردکنندگان، مونتاژ کنندگان و خرده فروشان باید محصولات بالقوه خطرناک را به اداره کنترل مواد سمی گزارش دهند و باید نحوه محدود استفاده از آن را رعایت کنند.
- مقررات اتحادیه اروپا، درباره ارزیابی، ثبت، میزان مجاز استفاده و محدودیت مواد شیمیایی (REACH) شامل هر نوع ماده شیمیایی در رنگ، لباس، محصولات الکترونیکی، مبلمان و غیره که ممکن است خطرناک باشد، مواردی را در نظر گرفته است. شرکتهای تولید کننده یا فروش محصولات در اتحادیه اروپا با یک ماده شیمیایی محدود، باید به آژانس شیمی اروپا نشان دهند که محصول ارائه شده برای فروش بی خطر است.
- قانون محصولات ایمن کودکان واشنگتن در ایالت واشنگتن از تولیدکنندگان محصولات کودک خواسته است که در صورت بسته‌بندی یا محصول از فرمالدئید، بنزن یا سایر “مواد شیمیایی با نگرانی زیاد برای کودکان” استفاده شده حتما این مورد را اعلام کنند.
مقررات مشابهی در دانمارک، چین، آفریقای جنوبی، مالزی و سایر کشورها در حال ظهور است و تقریباً همه آنها بر ایمن نگه داشتن محصولات تمرکز دارند. متأسفانه، فرایندهای اجرایی هماهنگ نیستند.
چگونه باید زنجیره تأمین اندازه‌گیری و نظارت شود؟
زنجیره‌های تأمین شده به روشهای مختلف اندازه‌گیری می‌شوند. معیارها به افراد کمک می‌کنند تا روی مهم‌ترین فعالیت‌ها تمرکز کرده و فرایندهای موجود را بهبود بخشند. معیارهای مهم از انطباق نظارتی، ایمنی یا تعهدات قراردادی پشتیبانی می‌کنند. سایر معیارها راندمان کاری و خدمات را کنترل و بهبود می‌بخشند و سود بیشتری را به همراه می‌آورند. زنجیره‌های تأمین به معیارهای مختلفی متکی هستند. معیارهای متداول عبارتند از:
- سفارشات عالی: درصدی از سفارشات بدون خطا
- زمان چرخه تولید تا پول نقد: تعداد روزهای پرداخت بین مواد اولیه و پرداخت هزینه محصول نهایی
- زمان چرخه سفارش: از زمان دریافت سفارش تا تحویل محصول
- نرخ تأمین: درصدی از سفارشاتی که طبق سفارش اول محموله تحویل داده می‌شوند.
در حقیقت صدها معیار سنجش زنجیره تأمین وجود دارد. هنر یافتن موارد مناسب برای صنعت و تجارت شماست.
بلاکچین و قراردادهای هوشمند چه تاثیری در زنجیره تأمین دارند؟
با تکیه بر قراردادهای هوشمند می‌توان بدون واسطه به فعالیت خود پرداخت. به بیان دیگر هدف قرارداد هوشمند کاهش زمان و هزینه اجرای قرارداد با تعریف دقیق شرایط قرارداد است. این امر وکلا، دفاتر اسناد رسمی و سایر واسطه‌های موجود را کنار گذاشته، ذخیره و اداره اسناد قانونی را تسهیل می‌کنند. این در حالی است که روشهای سنتی با تکیه بر فرایندهای کاغذی سرعت کار را پائین آورده است. در این حالت بلاکچین مشکلات پیش رو را به صورت دیجیتالی و با استفاده از کدهائی رایانه‌ای تسهیل می‌بخشد.
سخن آخر
با تغییر شرایط زندگی سنتی به زندگی مدرن بهترین راه برای پیشرفت، هماهنگی با اصول و قواعد به روز و دریافت اطلاعات جدید از حوزه کاری مربوط به فعالیت ماست. شناخت شیوه‌های مدیریتی محلی و جهانی در پیشبرد و تسهیل اهداف کاری ما تاثیر بسزائی خواهند داشت.
